h

Grenzen aan de mondiale economie

26 november 2016

Grenzen aan de mondiale economie

Grenzen aan de mondiale economie

Robert B. Reich, how globalization, technology, and natural resources are reshaping global economy

Vertaling en bewerking: Rob vd Lande

ROBERT B. REICH was staatsecretaris  in de Amerikaanse Clinton regering. Volgens Time Magazine was hij een meest effectieve staatssecretarissen van de 20-eeuw. Mr. Reich heeft een dertiental boeken gepubliceerd, waaronder de bestsellers “Aftershock" en "Beyond Outrage", over de toegenomen ongelijkheid. Zijn documentaire, "Ongelijkheid voor iedereen (Inequality for All)" is door de VPRO op de Nederlandse televisie vertoond.  

Soms wordt ik bijna moedeloos van de economie. De VS, mijn thuisland, lijkt wel de enige geavanceerde economie te zijn zonder een functionerende overheid. De ongelijkheid van inkomen, rijkdom en van kansen in de Amerikaanse maatschappij is ongeëvenaard.

We hebben nagelaten om te doen wat nodig is, waardoor krachten aan het werk zijn geweest die de bevolking in de V.S. maar ook die in de andere westerse landen ernstig hebben verdeeld. Een centrifugaal effect deed, en doet zich nog steeds gelden: een kleine groep van rijken in het midden wordt steeds rijker, en is steeds beter in staat om via die rijkdom macht uit te oefenen. Terwijl een steeds groter aantal mensen naar de buitenkant van de maatschappij wordt geduwd. Waar zij in economisch opzicht steeds verder achteruit gaan en weinig tot niets in de melk te brokkelen hebben.

De statistieken laten het zien. Bijvoorbeeld in Amerika, waar de 400 rijkste Amerikanen meer rijkdom hebben dan de overige 150 miljoen Amerikanen bij elkaar. Deze trend is sinds de Grote Recessie van 2008 niet veranderd; 95 procent van de winsten vanaf het herstel van de recessie zijn als vanouds bij de bovenste één procent terechtgekomen. Terwijl het inkomen van het doorsnee huishouden blijft steken of zelfs daalt.

Het gaat hier overigens niet om het gemiddelde inkomen. Topsalarissen van de happy few verhogen dat gemiddelde zodanig dat het niets te maken heeft met de doorsnee inkomens. Van de mensen in het midden, het doorsnee, gewone gezin. Dat doorsnee inkomen is nu zeven procent lager dan wat het was in 2000. En dat is een concreet probleem voor de economie, in een samenleving waarin de middenklasse steeds verder onderuit gaat. Het gaat dan nog niet eens om eerlijkheid of oneerlijkheid, om een moraal of een gebrek daar aan. Het is behalve onethisch een praktisch probleem, want als de middenklasse krimpt, en niet de koopkracht heeft om de economie aan de gang te houden, dan is er geen duurzaam economisch herstel. Een economisch herstel dat niet onder de gehele bevolking wordt gedeeld is een herstel met bloedarmoede. Met gevolg een democratie die niet functioneert omdat de stem van de meerderheid wordt overstemd door een kleine groep aan de top met het benodigde geld en de daarmee gekochte macht.

Een belangrijke Amerikaanse jurist in het einde van de 19e eeuw, Louis Brandeis zei ooit we kunnen óf een democratie hebben, óf enorme rijkdom gecentreerd bij enkelen. Maar allebei kan niet. Wat er nu in de wereld gebeurt, met de Verenigde Staten voorop, de verdeeldheid, de polarisatie, heeft met dit fundamentele probleem te maken. Mensen werken harder dan ooit maar ze komen niet verder. Men raakt steeds verder achterop en wordt in financieel en economisch opzicht onzeker. En wanneer deze mensen het gevoel krijgen dat het systeem in hun nadeel werkt worden zij terecht boos. Worden zij gefrustreerd. En worden een prooi voor rechtse demagogen, die de schuld leggen bij de immigranten, de bedrijven, de overheid, de vakbonden, het maakt ze niet uit. Verdeeldheid en polarisatie viert hoogtij.

Vanaf het begin van de neoliberale tijd hebben we niet genoeg gedaan om de fundamentele toenemende ongelijkheid te keren. Maar waarom wordt de ongelijkheid in de westerse wereld steeds groter?

Er zijn drie krachten achter deze ontwikkeling.

Een daarvan is de globalisering, de mondialisering. We hebben een volledig geïntegreerde wereldwijde economie. Veel mensen denken nog dat de concurrentiekracht van een land af hangt van de winstgevendheid en het concurrentievermogen van de ondernemingen met een hoofdkantoor in dat land. Dat is echter steeds minder het geval. Bedrijven zijn internationaal, mondiaal.

Ik moest op een gegeven moment een nieuwe auto hebben. Een lokale dealer had de perfecte auto voor ons gezin, een Toyota. Voor dat ik hem kocht liet ik hem aan mijn kantoor zien en ik zei dat ik een Toyota had gekocht. Mijn politiek adviseur echter verschoot van kleur en zei “mag ik u er aan herinneren dat u Secretary of Labor van de V.S. bent?”. Ik begreep onmiddellijk wat hij bedoelde, en ging de Toyota terugbrengen.

De volgende dag vond ik bij een Ford dealer een auto naar mijn zin. “Ik ben geïnteresseerd in deze auto”, zei ik tegen de dealer, “ik vind hem bijna zo goed als een Toyota. Is deze Ford in de V.S. gemaakt, door Amerikanen?”. Hij keek me lang aan, en zei met een glimlach “wat zou u willen?”.

Alles komt van overal. Er is niet zoiets als een all-American auto, een Duitse auto, een Britse auto. Alle, maar dan ook alle onderdelen voor bijna elk product, komen uit alle uithoeken van de wereld.

We denken wel dat alle productie gaat naar de plek met de laagste lonen, maar ook dat is een misvatting. Als alles zou gaan naar de plaats met de laagste lonen, als lonen de meest kritische variabele zouden zijn, dan zou de meeste productie in Zuidoost-Azië of in Bangladesh plaatsvinden. Maar dat is niet het geval.

Niet zo lang geleden kreeg ik een nieuwe heup. Bij navraag bleek dat deze uit Duitsland kwam. Interessant, omdat de doorsnee lonen daar hoger liggen, qua koopkracht, dan in de V.S. Dus hoe kan het dat mijn nieuwe heup in Duitsland is gemaakt in plaats van in Bangladesh?

De reden is dat je, direct of indirect, betaalt voor de toegevoegde waarde. De technologie en de competentie is in Duitsland van een dergelijke kwaliteit dat de heup daar winstgevend geproduceerd kan worden. Het gaat niet alleen om lonen maar ook om productiviteit, om innovatie en om toevoegen van waarde. Veel daarvan is afhankelijk van educatie, het onderwijs.

De tweede drijvende krachten achter de ongelijkheid is technologie, is technologische verandering. Het aantal nieuwe technologische toepassingen is legio. Dat is op zich zelf niets nieuws. Technologie heeft mensen al sinds het begin van de economie verdrongen, of op zijn minst banen obsoleet gemaakt.

Denk aan het benzinestation, wie tankt er nog niet bij de selfservice? Maar waar zijn de pompbedienden heen gegaan? Wat is er met hen gebeurd? Wat is er gebeurd met de miljoenen anderen wiens baan verdween? De meesten van hen zijn in de diensteneconomie terechtgekomen: retail, restaurants, hotels, zorg, het personenvervoer, de bouw, kinder­opvang of ouderenzorg. Dit zijn in toenemende mate de beroepen van hen wiens baan door de technologie ontwikkeling is verdwenen. Het probleem is dat de meeste van deze banen erg slecht betalen, en kunnen leiden tot het verschijnsel dat de “working poor”, de werkende armen wordt genoemd.

Wat doen we als technologie banen vervangt? Wie zijn degenen die hiervan profiteren? Dat zijn zij die de technologie bezitten en kunnen toepassen. De mensen die weten hoe de technologie te installeren, te upgraden, te repareren en te verbeteren. Zij zijn degenen die beschikken over de juiste vaardigheden. En de juiste opleiding hebben. En de juiste connecties.

De derde kracht achter de toenemende ongelijkheid heeft te maken met natuurlijke hulpbronnen. Een probleem waar elke op natuurlijke hulpbronnen draaiende economie mee te maken krijgt is dat natuurlijke hulpbronnen zowel een zegen als een economische vloek zijn. Die natuurlijke bronnen zijn meestal het eigendom van iemand, of van een groep van mensen. En hoe meer vraag er is naar die bron, hoe beter het voor de eigenaar is.

Maar de maatschappelijke en sociale kosten van die natuurlijke bronnen, van de winning, het vervoer en het gebruik, komen voor rekening van de maatschappij. Een economie die gebaseerd is op natuurlijke hulpbronnen kenmerkt zich al snel door een principe van “privatisering van de winst, en socialiseren van de kosten”. En heeft daardoor een structureel probleem met betrekking tot herverdeling. Zowel van rijkdom als van kosten *).

De genoemde drie drijvende krachten - globalisering, technologische verdringing en een economie gebaseerd op natuurlijke hulpbronnen – hoeven niet per se tot een toenemende ongelijkheid te leiden. Ze hoeven niet tot sociale onrechtvaardigheid te leiden. De lonen hoeven niet te worden verlaagd. Ze hoeven geen elite te creëren die meer en meer politieke invloed heeft, en daarmee de democratie ondermijnt. Dat dit wel gebeurt is geen onheil van boven, waar je niets aan kunt doen. Er is geen mysterieuze, onveranderbare kracht in het spel. En hier komt de politiek en de democratie kijken. Omdat de economie gebaseerd is op regels. En die regels komen van de overheid. Wat is eigendom? Wat is een contract? Hoe worden ze afgedwongen? Wat is aansprakelijkheid? Faillissementsregels, anti-trustregels, een heel scala van andere regels, dat is waar een economie op gebaseerd is.

Regels kunnen zorgen voor maximale efficiëntie. Zij kunnen ook zo zijn dat maximale groei wordt bewerkstelligd. Zowel in de V.S. als in de meeste economieën in de rest van de wereld doen de regels het qua efficiëntie en groei goed. In termen van gedeelde welvaart blijven zij echter ver achter. Regels kunnen er ook voor zorgen dat de welvaart maximaal gedeeld wordt. Als we de regels niet veranderen komt zowel de economie als de democratie in gevaar. Het is een keuze. Het is aan de mensen in een samenleving, het is aan ons om te bepalen wat de juiste mix van regels is.

*) Ook Nederland is tot op zekere hoogte een economie met natuurlijke hulpbronnen. Denk aan de verdeling van de baten en kosten met betrekking tot de gaswinning!

RvL: Dit artikel is een bewerking van een lezing van Robert Reich in het Orpheum Theatre, Australië op 3 oktober. Een maand voordat de Donald Trump als president van de V.S. werd gekozen. In dit licht gezien heeft ook dit artikel een voorspellende waarde gehad. Ook de eerdere artikelen geven een heldere analyse van de maatschappelijke ontwikkelingen in sociaal opzicht. Zie voor deze artikelen: https://winterswijk.sp.nl/blog-categorie/rob-vd-lande.

Zie ook:
http://www.straight.com/news/498931/robert-reich-explains-how-globalization-technology-and-natural-resources-are-reshaping-global-economy

http://robertreich.org/

https://www.youtube.com/watch?v=9REdcxfie3M

 

Reactie toevoegen

(If you're a human, don't change the following field)
Your first name.
(If you're a human, don't change the following field)
Your first name.

Plain text

  • Geen HTML toegestaan.
  • Regels en alinea's worden automatisch gesplitst.

U bent hier