Winterswijk

Deel-in-de-winst kapitalisme voor iedereen

Robert B. Reich, The Third Way: Share-the-Gains Capitalism

Vertaling en bewerking: Rob vd Lande

ROBERT B. REICH was staatsecretaris  in de Amerikaanse Clinton regering. Volgens Time Magazine was hij een meest effectieve staatssecretarissen van de 20-eeuw. Mr. Reich heeft een dertiental boeken gepubliceerd, waaronder de bestsellers “Aftershock" en "Beyond Outrage", over de toegenomen ongelijkheid. Zijn documentaire, "Ongelijkheid voor iedereen (Inequality for All)" is door de VPRO op de Nederlandse televisie vertoond.  

De situatie van mevrouw Marissa Mayer zegt ons veel over waarom zoveel burgers tegenwoordig zo boos zijn. En waarom het anti-establishment sentiment zo’n grote invloed heeft op de hedendaagse politiek.

Mevrouw Mayer is de hoogste baas van het Amerikaanse Yahoo. De aandelen van dat bedrijf hebben een derde van hun waarde verloren nadat de winst van zo’n 7.5 miljard omsloeg in een verlies van 4.4 miljard. Evengoed ontving Mayer een bonus 36 miljoen. Zelfs als zij zou worden ontslagen zou ze bovendien nog 55 miljoen ter compensatie ontvangen, zo bleek uit een openbaar verslag. Mayer komt daarmee goed weg. Het is wel weer een voorbeeld van een systeem van no-lose “socialisme voor de rijken”.

Waarom pikken de aandeelhouders van Yahoo dit? Voornamelijk omdat ze er onwetend van zijn. Het merendeel van hun aandelen wordt immers beheerd door grote pensioenfondsen, aandelenfondsen en verzekeringsmaatschappijen, waarvan de managers er voor kiezen zo weinig mogelijk ophef te maken. Zij halen de winst toch wel binnen, ongeacht wat er gebeurt.

Nu wil ik niet afgeven op mevrouw Mayer, of de managers van de fondsen die in Yahoo of vergelijkbare bedrijven investeren. Maar zij zijn kenmerkend voor het no-lose systeem van “socialisme voor de rijken” zoals dat heden ten dage werkt voor de bedrijfs- en financiële elite.

Voor de rest van de wereld werkt het anders. Voor hen geldt het wurg-kapitalisme waarin lonen worden verlaagd, het doorsnee inkomen van huishoudens steeds verder afneemt, werkenden worden ontslagen zodra dat maar even uitkomt, veel gezinnen van uitkering naar uitkering leven en waarin vaste werknemers worden vervangen door zzp’ers zonder enig sociaal vangnet. Waarom geldt dit no-lose “socialisme voor de rijken” en het wurg-kapitalisme voor alle anderen? Dat is omdat de regels van het spel, zoals die van de arbeidsmarkt, de pensioenen, het bedrijfsleven en de belastingen, zijn opgesteld door hen aan de top. En door de juristen en lobbyisten die voor hun werken.

Betekent dit dat we moeten wachten op de “politieke revolutie” van mensen als Bernie Sanders (of Donald Trump…) in Amerika, Jeffrey Corbyn in Engeland en vergelijkbare politici in andere landen, voordat hier enige verandering in komt?

Voordat u zich op de barricades begeeft moet u weten van Hamdi Ulukaya, de van oorsprong Turkse oprichter en hoogste baas van Chobani, een fabrikant van Griekse Yoghurt. Een eigenwijs bedrijf met een waarde van meer dan 5 miljard.

Deze Ulukaya kondigde recentelijk aan dat al zijn 2000 full-time medewerkers aandelen krijgen ter waarde van totaal 10% van de waarde van het bedrijf op het moment dat het bedrijf  wordt verkocht of naar de beurs wordt gebracht. Gemiddeld zou dat uitkomen op zo’n 150.000,- per werknemer.

De actie werd door het bedrijfsleven met argwaan gadegeslagen. Het weggezet als liefdadigheid, of als “een van de meest onbaatzuchtige acties van het jaar” (Forbes). In werkelijkheid gaat het echter om niets meer of minder dan een staaltje van goede bedrijfsvoering. Werknemers die tevens partners zijn, zijn immers het meest gemotiveerd om zich voor het bedrijf in te zetten, en daarmee de waarde van het bedrijf te vergroten. Dat is de reden dat een bedrijf dat – zij het gedeeltelijk - het eigendom is van werknemers het vaak beter doet dan de competitie. Ulukaya: “het is geen gift maar een gedeelde belofte om samen te werken met een gedeeld doel en een gedeelde verantwoordelijkheid”.

Andere bedrijven slaan een vergelijkbare richting in. Niet de minste onder hen is Apple, die aandelen niet slechts beschikbaar stelt voor de top maar ook voor “gewone” medewerkers. Ook Twitter doet iets dergelijks, “om direct te investeren in onze mensen”. De oude werknemer-aandelenconstructies lijken hiermee weer terug te komen.

Maar het overgrote deel van de bedrijven zitten nog vast in het oude hyper-kapitalistische model waarin medewerkers als een te hoge kostenpost worden gezien, in plaats van partners waarmee gedeeld wordt in het succes.

De financiële markten zijn laatdunkend over het aandeelhouderschap van werknemers (het bovengenoemde bedrijf Chobani is dan ook een privé-onderneming). Zij zijn vooral geobsedeerd door korte termijn prestaties. Financiële analisten zijn er bovendien niet van overtuigd dat gewone arbeiders veel bijdragen aan de “bottom line”. Maar ze zijn daarentegen wel bereid om topmanagers enorme onverdiende bonussen te geven. Laat ze Yahoo na een paar jaar eens vergelijken met Chobani om eens te kijken welk model uiteindelijk het beste werkt!

Als ik een gokje zou willen wagen zou ik mijn geld op de Griekse yoghurt en de werknemerparticipatie van een bedrijf als Chobani zetten. Ik zou mijn geld zetten op een model van kapitalisme dat net zo min een no-lose “socialisme voor de rijken” is als een wreed wurg-kapitalisme voor de rest. Ik zou mijn geld zetten op een deel-in-de-winst kapitalisme voor iedereen.

Bron: The Third Way: Share-the-Gains Capitalism © Robert Reich.

Vertaald en bewerkt: Rob van de Lande