Winterswijk

Het einde van de gevestigde orde?

Robert B. Reich, The End of the Establishment?

Vertaling en bewerking: Rob vd Lande

ROBERT B. REICH was staatsecretaris  in de Amerikaanse Clinton regering. Volgens Time Magazine was hij een meest effectieve staatssecretarissen van de 20-eeuw. Mr. Reich heeft een dertiental boeken gepubliceerd, waaronder de bestsellers “Aftershock" en "Beyond Outrage", over de toegenomen ongelijkheid. Zijn documentaire, "Ongelijkheid voor iedereen (Inequality for All)" is door de VPRO op de Nederlandse televisie vertoond. De artikelen van Robert Reich zijn geschreven voor de Amerikaanse situatie. De strekking ervan is echter voor de Europese situatie in het algemeen en voor de Nederlandse onverkort van toepassing en zeer relevant. Dit heeft geleid tot de serie van bewerkingen, waarvan onderstaand artikel het meest recente is.

Met betrekking tot de Amerikaanse verkiezingen, doe even een stapje terug en kijk eens wat er de afgelopen tijd is gebeurd: Een 74-jarige “rode rakker” komt slechts een paar stemmen tekort om “establisment” Hillary Clinton als Democratische presidentskandidaat te verslaan. En, een 69-jarige miljardair die nog nooit een publieke functie heeft bekleed, neemt de leiding in het Republikeinse kamp.

Er is een enorme verandering aan de gang, en het is niet het gevolg van Bernie Sanders’ aantrekkingskracht of Donald Trump’s vriendelijkheid. Wat er is gebeurd is niets minder dan rebellie tegen de gevestigde orde! Het is de vraag waarom het establishment zo laks is geweest dat zij het niet heeft zien aankomen. Terwijl een jaar geleden – het lijkt een eeuwigheid geleden – de gevestigde orde Hillary Clinton en Jeb Bush nog tot de gedoodverfde kandidaten bestempelde. Beide kandidaten hadden alle maatschappelijke en politieke voordelen, een stevige basis van sponsoren, een netwerk van politieke insiders, ervaren politieke adviseurs en alle naamsbekendheid die men zich maar zou willen wensen.

Nog steeds, ook nu Bush zich heeft teruggetrokken en Hillary de lijst nog wel aanvoert maar verder wel kwetsbaar is, ziet het establishment niet wat er zich heeft afgespeeld. Men verklaart alles door te wijzen op zwakheden: Bush “miste de aansluiting” en Hillary heeft “een vertrouwensprobleem”.

Volgens een gerespecteerde politieke insider zijn de meeste mensen over het algemeen tevreden. “De economie staat er goed voor”. En “het zijn de belangrijkste kandidaten zelf die het probleem zijn.” Ik ben het er niet mee eens. Economische indicatoren staan weliswaar in de plus maar zeggen niets over de economische onzekerheid van de meeste burgers, noch over de klaarblijkelijke willekeur en oneerlijkheid die men ervaart. Noch zeggen zij iets over het verband tussen rijkdom en macht, over het elkaar toespelen van lucratieve baantjes via het “old-boys netwerk”, over het verlagen van het reële inkomen van burgers, over het de pan uit rijzen van de CEO-salarissen, of over een klasse van miljardairs die onze democratie veranderen in een oligarchie.

Het mediane inkomen is, gecorrigeerd voor inflatie, lager dan 16 jaar geleden. De meeste economische voordelen zijn daarentegen naar de top gegaan. Deze winsten hebben zich vertaald naar politieke macht, die vervolgens wordt gebruikt voor het redden van banken met belastinggeld, voor subsidies aan grootbedrijven en multinationals, voor belastingdeals, voor lucratieve handelsovereenkomsten en een toenemende macht van de markt. Terwijl de lonen alsmaar verder naar beneden gingen, werden de winsten alsmaar hoger. De mensen aan de absolute top deden het nog een stapje beter: sinds 1995 is de gemiddelde inkomstenbelasting van de 400 meest verdienende mensen gedaald van 30% naar slechts 17%.

Rijkdom, macht en vriendjespolitiek zijn onverbrekelijk met elkaar verbonden. Zo zijn de rijkste 400 Amerikanen verantwoordelijk voor bijna een derde van alle campagnebijdragen in de verkiezingen van 2016. De burger weet wel degelijk dat de politiek is overgenomen door het grootkapitaal, en leggen de schuld daarvan bij de gevestigde orde.

De kern van het establisment wordt gevormd door de grote bedrijven, hun CEO’s en topmanagers, de lobbyisten en handelsorganisaties, de grote (systeem) banken en hun topkader, de managers van hedge-funds en private-equities en hun vriendjes bij de regering, de miljardairs die rechtstreeks investeren in politiek. Daaromheen bevindt zich een grote groep van ontkenners en goedpraters. Die datgene wat zich afspeelt toeschrijven aan de “krachten van de markt”. Die zeggen dat het systeem niet kan worden veranderd, en enige hervormingen slechts beperkt dienen te zijn.

Sommigen rebelleren, en steunen een autoritaire demagoog (..) die het land wil versterken tegen een “tsunami” van zowel buitenlanders als buitenlandse producten. Anderen doen dat door zich aan te sluiten bij een politieke revolutie. Het establishment reageert geïrriteerd en vindt dat de oppositie dwaas en onverantwoordelijk is. In Amerika zou Trump’s isolationisme en Sanders’ ambitieuze regeringsprogramma de economische groei “verstikken”.

Het establisment beseft niet dat economische groei de gewone man nauwelijks nog interesseert. Het heeft hem al jaren lang immers niets opgeleverd dan zwaardere lasten in de vorm van verloren banen en lagere lonen. Men houdt zich liever bezig met economische vastigheid en een eerlijke kans om iets te bereiken.

De gevestigde orde ziet niet wat er gebeurt omdat zij zich heeft losgemaakt van het leven van de gewone burger. Het establishment wíl dat leven ook niet zien, omdat dat zou betekenen dat zij haar rol in het ontstaan daarvan dan moet erkennen. Evengoed, nog los gezien van het politieke lot van de politieke oppositie, zal de rebellie tegen het establisment, de gevestigde orde, doorgaan. Uiteindelijk zullen zij die significante economische en politieke macht bezitten zich moeten committeren aan fundamentele hervormingen. Dat, of afzien van die macht…

Bron: The End of the Establisment © Robert Reich.

Vertaald en bewerkt: Rob van de Lande

*) [Note RVL] Ook in deze tekst refereert mr. Reich in grote mate aan de Amerikaanse situatie. Met name aan de verkiezingen voor het presidentschap en de kandidaten. Er is echter een grote mate van maatschappelijke overeenkomst met de Nederlandse en, in grotere context, de Europese situatie. Vanwege deze overeenkomst heb ik gemeend om daarom ook dit artikel voor de Nederlandse lezer beschikbaar te maken.