Winterswijk

Waarom het doorsijpel-effect (de “trickle-down” theorie) een mythe is

Robert B. Reich, uit “Ongelijkheid voor iedereen”.

Vertaling en bewerking: Rob vd Lande

ROBERT B. REICH was staatsecretaris  in de Amerikaanse Clinton regering. Volgens Time Magazine was hij een meest effectieve staatssecretarissen van de 20-eeuw. Mr. Reich heeft een dertiental boeken gepubliceerd, waaronder de bestsellers “Aftershock" en "Beyond Outrage", over de toegenomen ongelijkheid. Zijn documentaire, "Ongelijkheid voor iedereen (Inequality for All)" is door de VPRO op de Nederlandse televisie vertoond.  

Het zogenaamde "doorsijpel-effect" in de economie (de “trickle-down” theorie), waar politiek rechts zich te vaak op beroept, berust op het idee dat de economische welvaart van de rijke bovenlaag uiteindelijk wel "doorsijpelt" naar de lagere klassen. Economen die voorstander zijn van deze theorie stellen dat als inkomen en rijkdom bij de top terechtkomt, de directeuren, managers en grote investeerders extra worden gemotiveerd om hard te werken, te investeren en te innoveren, om zodoende de economie te laten groeien. Dit is echter baarlijke nonsens.

De waarheid is precies het tegenovergestelde. Als zo veel inkomen en rijkdom naar de top gaat, heeft de veel grotere middenklasse en het armere deel van de bevolking niet genoeg koopkracht om de economie draaiend te houden. Waardoor die tot stilstand komt. Dit is een van de belangrijkste oorzaken van het huidige anemische herstel.

In de documentaire “Inequality For All” (Robert Reich, 2012) stelt ondernemer Nick Hanauer, fabrikant van kussens, het als volgt. “Het probleem van de toenemende ongelijkheid is dat iemand als ik, die zo’n 1000 keer meer verdient dan de gewone werknemer, geen 1000 kussens per jaar koopt. Zelfs de rijkste mensen slapen op één of twee kussens. Net als met de meeste industrieën gaat het ook met de kussenindustrie de laatste jaren minder goed, omdat steeds minder mensen zich de luxe kunnen veroorloven om de producten te kopen die we maken. Ik heb zelf de mooiste Audi die je kan krijgen, maar het blijft nog maar één Audi. Persoonlijk houdt ik niet zo van duur uit eten gaan. Ik ga liever naar de chinees dan naar een luxe 5 sterren restaurant voor een 5 gangen, 300 euro kostend diner. We kunnen per jaar maar een beperkt aantal keren uit eten gaan, we hoeven maar een aantal keer per jaar naar de kapper, en met drie spijkerbroeken per jaar ben je ook wel klaar, je hebt er geen 300 nodig.”

Het probleem is niet eens dat de rijken te veel uitgeven. Het is feitelijk en paradoxaal zelfs zo dat ze, gerelateerd aan hun inkomen, juist te weinig uitgeven. Ze genereren met hun inkomen gewoon niet genoeg economische activiteit. Iemand die 10 miljoen euro per jaar verdient, geeft per jaar echt geen 10 miljoen euro uit. Hij consumeert niet voor 10 miljoen euro. Hij spaart het. En die geldstromen gaan de wereld rond, naar die plaats waar ze het meeste geld opbrengen, naar die investering met het hoogste rendement. Het gaat deel uitmaken van de mondiale kapitaalmarkt en wordt belegd in vastgoed, olie, goud, buitenlandse investeringen, overal waar het maar geld opbrengt. Nick Hanauer: “Met uitzondering van het geld dat ik zelf investeer met het opzetten van nieuwe bedrijven heb ik geen flauw idee waar mijn geld heengaat, wat er mee wordt gedaan. Ik investeer in beleggingsfondsen die op hun beurt worden beheerd door hedge-fondsen, maar wat die er feitelijk mee doen, ik heb geen idee. Maar ik geloof beslist dat het merendeel van de winst van die investeringen geen enkel maatschappelijk nut heeft anders dan het maken van winst voor mij en het hedge-fonds. En niet per se in die volgorde.”

Normaal gesproken vinden we sparen ok. Maar wanneer er zoveel werkloosheid is, en zoveel niet gebruikte capaciteit, hebben we iets anders nodig, namelijk consumptie. De grote werkgevers, daarin enthousiast nagepraat door rechtse politici, hebben een ander verhaal: “Hoe kunnen wij in hemelsnaam voor banen zorgen als wij, de succesvolle zakenlieden, de “job-creators”, meer en meer belasting moeten betalen?” En variaties hierop.

Nick Hanauer: “We denken vaak dat het in de discussie slechts gaat over feiten, cijfers en gegevens  Als je dat gelooft denk ik dat je jezelf een beetje voor de gek houdt. Als de grote werkgevens zeggen dat zij zorgen voor banen, dan is dat een drogreden. Het is gewoon niet waar. Zij beschrijven niet de economie, of hoe de economie werkt (al klinkt dat wel zo). Wat ze wél doen is een claim leggen op status, privileges en macht. Voor iemand als ik, ik zorg immers voor banen en sta in het centrum van het economische universum, zijn de economische spelregels “juist en gerechtvaardigd”. Ik weet hoe prettig deze zienswijze is, omdat ik dat zelf ook geloofde. Ik ben opgegroeid met dat geloof, en wanneer dat geloof in twijfel werd getrokken zei ik eenvoudigweg dat ze niets van economie begrepen. Maar natuurlijk zijn de rijke zakenlieden niet degenen die voor banen zorgen. Het zijn in werkelijkheid juist onze klanten die dat doen. Wij zijn niet het centrum van het economische universum, zij zijn het!”. Het doorsijpel-principe is gewoon niet waar en is een drogreden.

Het doorsijpel-principe is een hardnekkige mythe. Het wordt slechts gebruikt om ongelijkheid te rechtvaardigen en status en macht goed te praten. We dienen het te vervangen door de economie van de grootst-gemene-deler. Overal waar je in de wereld welvaart ziet ontstaan wordt op grote schaal geïnvesteerd in de midden- en lagere bevolkingsgroepen. Alles opgeteld zijn zij het die voor de banen, en dus de welvaart, zorgen. Het beste wat je voor de zakenwereld kan doen, het meest “pro-business model”, is dus om te zorgen dat het de middenklasse goed gaat.

Uit: Inequality for all © Robert Reich.

Vertaald en bewerkt: Rob van de Lande

https://www.facebook.com/RBReich/videos/1065663140112948/