Winterswijk

Dag van de Arbeid, 1 mei 2028

Robert B. Reich, Labor Day 2028

Vertaling en bewerking: Rob vd Lande

ROBERT B. REICH was staatsecretaris  in de Amerikaanse Clinton regering. Volgens Time Magazine was hij een meest effectieve staatssecretarissen van de 20-eeuw. Mr. Reich heeft een dertiental boeken gepubliceerd, waaronder de bestsellers “Aftershock" en "Beyond Outrage", over de toegenomen ongelijkheid. Zijn documentaire, "Ongelijkheid voor iedereen (Inequality for All)" is door de VPRO op de Nederlandse televisie vertoond.  

In 1928 voorspelde de beroemde econoom Keynes dat de technologie in honderd jaar zo geavanceerd zou zijn geworden dat het, in 2028 dus, al het werk zou hebben overgenomen, en niemand zich nog druk zou hoeven te maken om geld te verdienen.

Voor het eerst zou de mensheid te maken krijgen met het echte probleem: hoe zinvol te leven zonder economische zorgen? Hoe om te gaan met al die vrije tijd die de wetenschap en de techniek hem heeft geschonken? Hoe verstandig én aangenaam te leven?

Er zijn weliswaar nog dertien jaar te gaan voor Keynes` profetische jaar, maar we zijn bepaald nog niet op de goede weg! We werker harder dan ooit. Keynes heeft wel gelijk met zijn technologische vooruitgang: we staan op de vooravond van grootscheeps 3-D printen, er komen zelfsturende auto’s, bezorging door middel van drones en robots die ’s ochtends voor ons koffie zetten en ons bed opmaken. Maar hij zag één ding over het hoofd: hoe de winsten en voordelen van deze prachtige arbeidsbesparende uitvindingen te (her)verdelen. Opdat we daadwerkelijk van de vrijkomende tijd kunnen gaan genieten.

Zonder een dergelijk herverdelingmechanisme zullen de meesten van ons alleen maar harder moeten werken om het verlies van inkomen door deze arbeidsbesparende technologie te compenseren. En technologie vervangt zelfs kenniswerkers. Een (hogere) opleiding leidt niet meer als vanzelfsprekend tot een goed salaris en een groter stuk van de economische koek.

Het economische model dat het grootste deel van de twintigste eeuw opgeld deed bestond uit massaproductie door velen, gevolgd door massaconsumptie door (diezelfde) velen. Maar waar we met grote vaart op afstevenen is ongelimiteerde productie door een handvol, voor consumptie door slechts die enkeling die het zich kan veroorloven.

De verhouding werknemers – klanten daalt tot een ongekend laag niveau. Toen Facebook WhatsApp voor 19 miljoen overnam, had WhatsApp 55 werknemers en een klantenkring van 450 miljoen gebruikers. Omdat steeds meer kan worden gedaan met steeds minder mensen gaan ook de winsten naar een steeds kleiner wordende kring van managers en eigenaar-investeerders.

Deze ontwikkeling zadelt de rest van de bevolking op met steeds slechter betalende banen. In toenemende mate zijn dat de laagbetaalde service- en zorgbanen, met als gevolg dat we steeds minder geld zullen hebben om dingen te kopen. Hetgeen op zich zelf weer een gevaar voor de economie is, omdat waar er geen consumenten meer zijn, er ook geen winsten door investeerders meer kunnen worden gemaakt. En de economie dus stil komt te staan.

Wat te doen? We zouden een hoge belasting kunnen heffen op het inkomen van miljardairs en de opbrengst kunnen herverdelen. Maar al zou het politiek haalbaar zijn, de vermogenden zouden hun miljarden direct in het buitenland, in belastingparadijzen onderbrengen.

We zouden kunnen kijken naar het stelsel van patenten en handelsmerken waarmee een land zijn nieuwe uitvindingen beschermt. Deze bescherming bepaalt feitelijk de waarde van de uitvinding. Immers, als een patent slechts drie jaar geldig zou zijn in plaats van de huidige twintig, dan zou WhatsApp slechts een fractie waard zijn van de 19 miljoen die het nu opbracht. Omdat na drie jaar iedereen de technologie immers gratis zou kunnen reproduceren. Dus dat is ook de oplossing niet.

In plaats van het verkorten van de patent-periode zouden we iedere burger een deel van de winst van alle patenten en handelsmerken kunnen geven. Dat zou zelfs een voorwaarde kunnen zijn voor het verlenen van dat patent. We zouden bijvoorbeeld 20% van de opbrengst van deze patenten kunnen verdelen onder alle burgers, te beginnen in het jaar dat men twintig jaar wordt. In feite is dit een minimum basisinkomen, genoeg om van rond te kunnen komen. Genoeg om zelf technologie te kunnen kopen die het mogelijk maakt om minder te hoeven werken.

Ieder die zijn basisinkomen wil aanvullen kan er natuurlijk voor kiezen om meer te werken. Ondanks dat het vaak, zoals hiervoor al aangegeven, banen in de laag betaalde sector zullen zijn. Deze ontwikkeling zou ook goed zijn voor de producenten, omdat er hierdoor voldoende klanten blijven die hun producten en technologieën kunnen kopen.

Een basisinkomen maakt mensen vrij om bezig te zijn met die dingen die hun werkelijk interesseert. We zouden hiermee die maatschappij vormgeven die John Maynard Keynes voor 2028 voorspelde. Een maatschappij van overvloed, waarin werken geen absolute noodzaak meer is.

Bron: Labor Day 2028 © Robert Reich.

Vertaald en bewerkt: Rob van de Lande