Winterswijk

De politieke wortels van toenemende ongelijkheid (5e en laatste in deze serie)

(Bron: Robert B. Reich, The political roots of widening inequality)

ROBERT B. REICH was staatsecretaris  in de Amerikaanse Clinton regering. Volgens Time Magazine was hij een meest effectieve staatssecretarissen van de 20-eeuw. Mr. Reich heeft een dertiental boeken gepubliceerd, waaronder de bestsellers “Aftershock" en "Beyond Outrage", over de toegenomen ongelijkheid. Zijn documentaire, "Ongelijkheid voor iedereen (Inequality for All)" is door de VPRO op de Nederlandse televisie vertoond.  

5. De politieke macht van het grote geld

In de vorige 4 afleveringen van “De politieke wortels van toenemende ongelijkheid” hebben we een viertal belangrijke veranderingen waargenomen. Er vond (en vindt) een toenemende liberalisatie van de vrije markt plaats, met daarbij een toegenomen politieke macht van de bedrijfs- en financiële elite. De middenklasse is in aantal en inkomen onder druk komen te staan, met een sociale mobiliteit naar beneden als gevolg. Er heeft een reorganisatie van de markt plaatsgevonden, met daarbij een herverdeling niet naar de lagere inkomensgroepen en behoeftigen, maar naar boven. En er werd een politieke keuze gemaakt: de lonen gingen omlaag en er vond een uitholling van de sociale zekerheid plaats.

Waarom gingen de inkomens van de “gewone man” er – in tegenstelling tot die van de veelverdieners -  nu eigenlijk zo drastisch omlaag? Uit de vorige afleveringen blijkt dat het dus niet is omdat de meeste mensen in loondienst minder “waard” zouden zijn dan voorheen. Of dat zij boven hun stand zouden hebben geleefd. Het is ook niet omdat zij te weinig opleiding hebben genoten of te weinig productief zouden zijn. Nee, het eigenlijke probleem is, dat de markt steeds meer functioneert in het voordeel van “het grote geld”. Terwijl de gewone man dus zowel economisch als politiek steeds meer inlevert. Zijn koopkracht houdt al meer dan 30 jaar geen gelijke tred meer met de economie, en daalt nog gestaag. Met als gevolg een steeds meer toenemende economische ongelijkheid.

Als we dit allemaal toeschrijven aan de “vrije markt” negeren we de politieke macht van de grote ondernemingen en de financiële sector, die een buitensporig deel van de economische winst opstrijken. En hoe meer zij verdienen, hoe groter hun politieke macht wordt! En zij daardoor nog meer winst opstrijken. Het kringetje is daarmee rond.

Opleiding is in dit kader geen remedie. Om de toenemende economische ongelijkheid te keren is het nodig om de herverdeling naar boven weer terug om te keren. Bovendien moeten werknemers weer een onderhandelingspositie krijgen die het hun mogelijk maakt om een rechtvaardiger deel van de economische winsten op te eisen. Geen van beide is echter mogelijk zolang de grote ondernemingen en de financiële sector de macht hebben om dit te voorkomen. Zolang zij, en de managers die de zaak runnen, het leeuwendeel van de opbrengsten van de opkrabbelende economie opstrijken, zal hun invloed op politici, topambtenaren, rechterlijke macht en bewindvoerders alleen nog maar verder toenemen.

Het antwoord is niet te vinden in de economie. Het moet worden gevonden in de politiek. De wijzigingen in de organisatie van de economie gaan steeds verder en versterken elkaar: hoe meer van het inkomen van ons land terecht komt bij de grote ondernemingen, de economische sector, en bij hen wiens inkomen daar rechtstreeks van afhangt, hoe groter wordt hun politieke invloed. Waarmee zij hun deel van het totale inkomen weer verder vergroten. Immers, hoe afhankelijker politici worden van de financiële gunsten van de grote ondernemingen, hoe gewilliger zullen zij zijn om de markt te reorganiseren naar de wensen van die ondernemingen.

Hoe zwakker vakbonden en andere traditionele maatschappelijke tegenkrachten worden, hoe minder zij nog politieke invloed op de markt kunnen uitoefenen. Hetgeen het economische “spel” nog meer opzet tegen de gewone werknemers. En de samenhang van de maatschappij in het algemeen ondermijnt.

Het zal in de komende jaren in toenemende mate gaan over het bestaan van enerzijds de meerderheid van “gewone” mensen en anderzijds een relatief kleine maar rijke economische elite. Een elite die zich bij voorkeur niet wenst te bemoeien met een maatschappij die in economisch en sociaal opzicht onderuit dreigt te gaan. Deze toenemende ongelijkheid kan alleen worden gekeerd als wij, behorend tot de grote meerderheid, gaan samenwerken en collectief fundamentele veranderingen van de markt, van de maatschappij, gaan eisen.

Bron: The political roots of widening inequality © Robert Reich.

Vertaald en bewerkt: Rob van de Lande