Winterswijk

De (politieke) oorzaak van de toenemende ongelijkheid (3)

Robert B. Reich, The political roots of widening inequality

Vertaling en bewerking: Rob vd Lande

ROBERT B. REICH was staatsecretaris  in de Amerikaanse Clinton regering. Volgens Time Magazine was hij een meest effectieve staatssecretarissen van de 20-eeuw. Mr. Reich heeft een dertiental boeken gepubliceerd, waaronder de bestsellers “Aftershock" en "Beyond Outrage", over de toegenomen ongelijkheid. Zijn documentaire, "Ongelijkheid voor iedereen (Inequality for All)" is door de VPRO op de Nederlandse televisie vertoond.  

3. Reorganisatie van de markt: herverdeling naar boven!

Voor een beter begrip van wat er met de inkomens in de afgelopen 25 jaar is gebeurd moeten we kijken naar veranderingen in de organisatie van de markt. Deze veranderingen tonen een dramatische uitbreiding van politieke macht en invloed van de grote bedrijven en de financiële sector. Die daarmee de regels van de markt dusdanig konden manipuleren dat ze ten goede kwamen aan hun eigen winstgevendheid. En daarmee het deel van de “gewone man” kleiner maakten.

Dit alles heeft geleid tot een andere herverdeling, namelijk “naar boven”. Deze vond niet open en bloot plaats door de middenklasse en lager extra te belasten, en een deel van hun inkomen op die manier aan de rijken te geven. Nee, de overheid voerde de herverdeling “uit het zicht” uit door de economische regels te veranderen. Het intellectueel eigendomsrecht, patenten, handelsmerken en copyrights, werd uitgebreid. Hetgeen de farmaceutische bedrijven, de “high tech”, de biotechnologie en een aantal grote entertaiment-bedrijven enorme winsten heeft opgeleverd doordat ze hun monopolie nu langer dan ooit kunnen vasthouden. Het betekende echter ook hoge prijzen voor de consument, en hogere kosten voor maarschappelijke voorzieningen als de gezondheidszorg.

Ook werden antitrustwetten voor grote ondernemingen versoepeld. Grote winsten werden hierdoor gerealiseerd, zoals door het Amerikaanse Monsanto, die het monopolie kreeg op een aantal belangrijke gewassen. Reguleringen die overal na de financiële crash in ’29 in de daaropvolgende Grote Depressie waren ingesteld, werden afgeschaft of versoepeld. Restricties op belangenverstrengeling tussen zakenbanken en commerciële banken werden afgeschaft. De groei van de financiële sector bracht op zijn beurt zaken voort als junk-bonds, vijandelijke overnames, private equity en hedge funds. En het “principe” dat bedrijven uitsluitend bestonden ter maximalisatie van de aandeelhouderswaarde.

Voor grote ondernemingen en banken werden de faillissementsregels versoepeld, hen daarmee in staat stellend om arbeidscontracten te verbreken, met sluiting te dreigen om loonconcessies af te dwingen of risicovolle financiële transacties af te sluiten. Deze versoepelingen golden uiteraard niet voor gewone huiseigenaren waarvan de hypotheek “onder water” stond. Of studenten, die hun torenhoge studieschuld niet meer konden betalen. Het resultaat is geweest dat de risico’s van economisch falen bij de gewone mensen en belastingbetalers werd gelegd. In de financiële crisis van 2008-2009 werden de grote banken met belastinggeld gered. Het heeft geen effect gehad op de bonuscultuur.

Al deze zaken resulteerden in een herverdeling naar boven, ten gunste van de grote bedrijven en financiële instanties, hun managers en hun aandeelhouders. Een herverdeling naar boven, weg van de gewone man.

Volgende keer in “De (politieke) oorzaak van de toenemende ongelijkheid”: Deel 4, Een politieke keuze: lonen omlaag en een uitgeholde sociale zekerheid.